TC
MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI
Din Öğretimi Genel Müdürlüğü
İMAM HATİP VE ANADOLU İMAM HATİP LİSESİ TEFSİR OKUMALARI DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI
ANKARA, 2015
T.C.
MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI
Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı
Sayı
24
Konu: İmam Hatip ve Anadolu İmam Hatip Lisesi Tefsir Okumaları Dersi Öğretim Programı
Tarih
31/03/2015
Kurulda Gör. Tarihi
25/03/2015
Önceki Kararın
Tarih ve Sayısı
Din Öğretimi Genel Müdürlüğünün 02/03/2015 tarihli ve 45123216/101/ 2275662 sayılı yazısı üzerine Kurulumuzda görüşülen İmam Hatip ve Anadolu İmam Hatip Lisesi Tefsir Okumaları Dersi Öğretim Programının, 2015-2016 Eğitim ve Öğretim Yılından itibaren ekli örneğine göre uygulanması,
Söz konusu öğretim programına göre ilgili Genel Müdürlükçe hazırlanan öğretim materyalinin kullanılması
hususunu uygun görüşle arz ederiz.
1. GİRİŞ
Tefsir, İslam dininin temel iki kaynağından birincisi olan Kur’an-ı Kerim’in
anlaşılmasında ilk aşamayı oluşturan ve Kur’an-ı Kerim’in açıklanmasını amaçlayan bir
bilim dalıdır. Bu bakımdan İslam dininin anlaşılmasına yönelik olarak geliştirilmiş
disiplinler arasında tefsirin önemli bir yeri bulunmaktadır.
Öğrencilere Kur’an’ı anlama ve yorumlama becerisi kazandırmak ve onların
mesleki gelişimlerine katkıda bulunmak amacıyla Anadolu imam hatip liselerine tefsir
dersinin yanı sıra seçmeli olarak tefsir okumaları dersi de konulmuştur. Kur’an-ı Kerim’in
içeriğini tanıması, incelemesi ve anlaması için gereken temel bilgileri tefsir dersiyle
kazanan öğrenci, tefsir okumaları dersiyle Kur’an’ı daha iyi anlayacak, daha çok ayet ve
sure tanıyarak Kur’an’ı hayata aktarabilme bilinci kazanacaktır.
Tefsir okumaları dersi öğretim programı, Kur’an’ı Anlamaya Giriş, Meali ve
Tefsiri Yapılacak Bazı Sureler, Meal ve Tefsiri Yapılacak Bazı Ayetler, Örnek Tefsir
Metinleri adlı dört üniteden oluşmaktadır.
2. GENEL AMAÇLAR
Tefsir Okumaları dersi öğretim programıyla öğrencilerin;
1. Kur’an-ı Kerim’in anlaşılması gereken bir kitap olduğunun farkında olmaları,
2. Kur’an-ı Kerim ile kendi hayatı arasında ilişki kurmaları,
3. Kur’an-ı Kerim’in içeriğini kavramaları,
4. Kur’an’ı anlamada meallerin ve tefsir kitaplarının yerini ve önemini fark etmeleri,
5. Müfessirlerin Kur’an’ı farklı şekillerde yorumladığının farkında olmaları
amaçlanmaktadır.
3
3. PROGRAMIN UYGULANMASINA İLİŞKİN İLKE VE AÇIKLAMALAR
1. Öğrenme-öğretme etkinliklerinde öğrenci merkezli öğrenme ve öğretme yöntem, teknik ve stratejileri kullanılacaktır.
2. Öğrenme-öğretme etkinliklerinde bulunurken konu ve kazanımlara uygun görsel, işitsel ve basılı materyallerden yararlanılacaktır.
3. Program uygulanırken konu ve kazanımlar Kur’an’ı Kerim ve Tefsir dersleriyle ilişkilendirilecektir. 4. Öğrencilerin konularla ilgili soru sormaları, tartışmaları ve konulara ilgileri sağlanarak yorumlama becerilerinin geliştirilmesi sağlanacaktır. 5. Ayet ve surelerin tefsirleri yapılırken öğrencilerin seviyeleri dikkate alınmalı, sade ve anlaşılabilir bir dil kullanılmasına dikkat edilecektir.
6. Ayet ve surelerin meal ve tefsir çalışmaları yapılırken öğretmenin gözetiminde önce surelerin meali sonra da yorumu yapılacaktır. Yorumlama çalışmasından önce öğrencilerden Türkçe tefsirlerden surelerle ilgili araştırma yaparak gelmeleri istenecektir 7. Ayet ve surelerin meal ve tefsir çalışmaları yapılırken öncelikle öğrencilerin ayet ve surelerin anlamları üzerinde düşünmeleri ve anlamaya çalışmaları sağlanacaktır. 8. Her bir ünite için kullanılacak süre ve ünitelerin işleniş sırası programda belirlenmiştir. Bununla birlikte zümre öğretmenlerince öğrenci seviyesi ve çevre şartlarına uygun planlama yapılabilecektir. 4. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Ölçme ve değerlendirme; programın genel amaçları, kazanımları, içeriği, öğrenme-öğretme süreciyle birlikte dinamik bir bütünün önemli bir parçasıdır. Tefsir okumaları dersinde kullanılacak ölçme ve değerlendirme etkinlikleri, öğrencilerin ilgili temel kavram ve ilkeleri anlama düzeylerini ölçmenin yanında öğrencilerin sahip oldukları değerleri ve aktif katılım becerilerini de ölçmeye yönelik olmalıdır. Bu nedenle, ölçme değerlendirme etkinlikleri, öğrenme-öğretme sürecinin başlangıcında öğrenme etkinlikleriyle birlikte planlanmalıdır.
4
Ölçme ve değerlendirme süreci hazırlanırken temel ilkelerden hareket edilmelidir. Bu temel ilkeler şunlardır:
Amaç ve kazanımlarla uyumlu olma
Öğrenme-öğretme süreciyle bütünlük sağlama (süreci değerlendirme)
Ölçme araçlarıyla çeşitlilik oluşturma
Kendini değerlendirme
Bireysel farklılıklar
Tefsir okumaları dersinde ölçme ve değerlendirme yapılırken kısa cevaplı, çoktan seçmeli, doğru-yanlış, eşleştirmeli sorulardan oluşan testler kullanabileceği gibi performansa dayalı değerlendirme yapmak için açık uçlu sorular ve gözlem formları da kullanılabilir. Ayrıca öğrenme süreçleri hakkında bilgi edinmek ve onlara dönüt vermek amacı ile öğrencilerle görüşmeler yapılabilir, öğrencilerin kendilerini ve akranlarını değerlendirmelerine fırsat verilebilir. Sadece öğrenme ürünü değil, öğrenme süreçleri de değerlendirilir. Değerlendirmedeki bu değişiklikler, birçok açıdan öğrencilerin öğrenme konusunda sorumluluk sahibi ve öğrendiklerinin farkında olmalarını sağlar.
5
5. TEFSİR OKUMALARI DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ ÜNİTELERİ, KAZANIM SAYILARI VE SÜRELERİ
ÜNİTELER
KAZANIM
SAYILARI
DERS SAATİ
1. KUR’AN’I ANLAMAYA GİRİŞ
7
8
2. MEAL VE TEFSİRİ
YAPILACAK BAZI SURELER
4
20
3. MEAL VE TEFSİRİ YAPILACAK BAZI AYETLER
4
24
4. ÖRNEK TEFSİR METİNLERİ
5
20
TOPLAM
20
72
6
6. TEFSİR OKUMALARI DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ ÜNİTE VE KONULARI
ÜNİTELER
I. ÜNİTE
II. ÜNİTE
III. ÜNİTE
IV. ÜNİTE
KUR’AN’I ANLAMAYA GİRİŞ
1. Kur’an’ın Tanımı
2. Kur’an’ın Hayatımızdaki Yeri ve Önemi
3. Kur’an-ı Kerim’in Temel Özellikleri
3.1. Kur’an Vahiydir
3.2. Kur’an Arapçadır
3.3. Kur’an Hz. Muhammed’e İndirilmiştir
3.4. Kur’an Mucizedir
3.5. Kur’an Evrenseldir
3.6. Kur’an Son Kitaptır
3.7. Kur’an Hayatı Kuşatıcıdır
4. Kur’an’ı Anlamada Mealler
5. Kur’an’ı Anlamada Tefsirler
MEAL VE TEFSİRİ
YAPILACAK BAZI SURELER
1. Duhâ Suresi
2. İnşirâh Suresi
3. Tîn Suresi
4. Alak Suresi
5. Kadir Suresi
6. Beyyine Suresi
7. Zilzâl Suresi
8. Âdiyât Suresi
9. Kâri’a Suresi
10. Tekâsür Suresi
11. Asr Suresi
12. Hümeze Suresi
MEAL VE TEFSİRİ YAPILACAK BAZI AYETLER
1. Marifetullahla İlgili Ayetler
1.1.Bakara, 256-257
1.2.Haşr, 22-24
1.3.En’am, 59
1.4.Lokmân, 27
1.5.Yâsîn, 77-83
2.Namazla İlgili Ayetler
2.1.Bakara, 238
2.2.İsrâ, 78-79
2.3.Ankebût,45
2.4.Meryem, 30-33
2.5.Müddessir,42-47
3.Sünnetin Önemiyle İlgili Ayetler
3.1.Nisâ, 59
3.2.Ahzâb, 36
3.3.A’râf, 157
3.4.Bakara, 151
4. Güzel Ahlakla İlgili Ayetler
4.1.Furkân, 63-67
4.2.İsrâ, 23-24
ÖRNEK TEFSİR METİNLERİ
1. Türkçe Tefsirlerden Örnek Metinler
1.1. Hak Dinî Kur’an Dili (Bakara 83, 214)
1.2. İlmin Işığında Asrın Kur’an Tefsiri (Bakara 83, 214)
1.3. Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir (Bakara 83, 214)
1.4. Hakkın Daveti (Bakara 83, 214)
2. Tercüme Tefsirlerden Örnek Metinler
2.1. El-Câmi li Ahkâmi’l- Kur’ân (Âl-i İmrân 104)
2.2. Rûhu’l-Beyân (Âl-i İmrân 104)
2.3. Tefhimü’l-Kur’ân (Âl-i İmrân 104)
2.4. Tefsir-i- Kebir (Âl-i İmrân 104)
2.5. Fî Zılâli’l-Kur’ân (Âl-i İmrân 104)
3. Arapça Tefsirlerden Örnek Metinler
3.1. Câmiü’l-Beyân an Te’vili Ayi’l-Kur’ân, (Ahzâb 59)
3.2. Envaru’t-Tenzil ve Esraru’t-Tevil (Ahzâb 59)
3.3. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm (Ahzâb 59)
3.4. Safvetü’t-Tefâsîr (Ahzâb 59)
7
7. TEFSİR OKUMALARI DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ
ÜNİTE KONULARI, KAZANIMLAR VE AÇIKLAMALARI
TEFSİR OKUMALARI DERSİ
I.
ÜNİTE
KONULARI
KAZANIMLAR
AÇIKLAMALAR
KUR’AN’I ANLAMAYA GİRİŞ
KUR’AN’I ANLAMAYA GİRİŞ
1. Kur’an’ın Tanımı
2. Kur’an’ın Hayatımızdaki Yeri ve Önemi
3. Kur’an-ı Kerim’in Temel Özellikleri
3.1. Kur’an Vahiydir
3.2. Kur’an Arapçadır
3.3. Kur’an Hz. Muhammed’e İndirilmiştir
3.4. Kur’an Mucizedir
3.5. Kur’an Evrenseldir
3.6. Kur’an Son Kitaptır
3.7. Kur’an Hayatı Kuşatıcıdır
4. Kur’an’ı Anlamada Mealler
5. Kur’an’ı Anlamada Tefsirler
Bu ünite sonunda öğrenciler;
1. Kur’an-ı Kerim ile hayat arasındaki bağlantıyı açıklar.
2. Kur’an-ı Kerim’in insan hayatındaki önemini kavrar.
3. Kur’an-ı Kerim’in temel özelliklerini açıklar.
4. Meallerden faydalanmanın önemini kavrar.
5. Meallerden nasıl yararlanabileceğini açıklar.
6. Kur’an’ı anlamada tefsir kitaplarından faydalanmanın önemini fark eder.
7. Tefsir kitaplarından nasıl faydalanacağını açıklar.
3. kazanım işlenirken lafız ve mana bütünlüğüne Kur’an denildiği belirtilecektir. Kur’an lafzındaki edebi çeşitliliğe vurgu yapılacaktır.
3. kazanım işlenirken 11. sınıf tefsir dersindeki Kur’an’ın üslup özellikleriyle ilişkisi kurulacaktır.
5. kazanım işlenirken mealin Kur’an olmadığı belirtilecek ve sadece meal okumakla Kur’an’ın yeterince anlaşılamayacağına vurgu yapılacaktır. Ayrıca meallerin eksik ve olumsuz yönlerinin de olabileceğine ve meal yazarının müfessirde bulunması gereken şartları taşıması gerektiğine dikkat çekilecektir.
8
TEFSİR OKUMALARI DERSİ
II.
ÜNİTE
ÜNİTE KONULARI
KAZANIMLAR
AÇIKLAMALAR
MEAL VE TEFSİRİ
YAPILACAK BAZI SURELER
MEAL VE TEFSİRİ YAPILACAK BAZI SURELER
1. Duhâ Suresi
2. İnşirah Suresi
3. Tîn Suresi
4. Alâk Suresi
5. Kadir Suresi
6. Beyyine Suresi
7. Zilzâl Suresi
8. Âdiyât Suresi
9. Kâria Suresi
10. Tekâsür Suresi
11. Asr Suresi
12. Hümeze Suresi
Bu ünite sonunda öğrenciler;
1. Surelerin meal ve tefsirini anlar.
2. Surelerde yer alan kavramları açıklar.
3. Surelerde ele alınan temel konuları kavrar.
4. Meal ve tefsiri yapılan surelerden çıkan sonuçları kavrar.
1. kazanım işlenirken surelerin Arapça metinleri de verilecektir. Her surenin nerede, ne zaman ve varsa hangi olay üzerine indiği kısaca açıklanacaktır.
1. ve 2. kazanım işlenirken 4. ünitede yer alan Türkçe ve Arapça tefsir eserlerinden yararlanılacaktır.
1. ve 2. kazanım işlenirken surelerle ilgili kısa bilgiler verilecek ve her sure için bir kavram haritası çıkarılacaktır.
1. ve 3. kazanımlar işlenirken Kur’an’ı kendi bütünlüğü içinde anlama, tarihsel bağlamı dikkate alma, sünnetin açıklayıcılığından yararlanma ve bilimsel verilerden yararlanma gibi Kur’an’ı anlama ve yorumlamada esas olan temel ilkeler göz önünde bulundurulacaktır.
1. ve 3. kazanımlar işlenirken ayetlerin güncel hayatla ilişkisi kurulacaktır.
9
TEFSİR OKUMALARI DERSİ
III.
ÜNİTE
ÜNİTE KONULARI
KAZANIMLAR
AÇIKLAMALAR
MEAL VE TEFSİRİ
YAPILACAK BAZI AYETLER
MEAL VE TEFSİRİ YAPILACAK BAZI AYETLER
1. Marifetullahla İlgili Ayetler
1.1.Bakara, 256-257
1.2.Haşr, 22-24
1.3.En’am, 59
1.4.Lokmân, 27
1.5.Yâsîn, 77-83
2.Namazla İlgili Ayetler
2.1.Bakara, 238
2.2.İsrâ, 78-79
2.3.Ankebût,45
2.4.Meryem, 30-33
2.5.Müddesir,42-47
3.Sünnetin Önemiyle İlgili Ayetler
3.1.Nisâ, 59
3.2.Ahzâb, 36
3.3.A’râf, 157
3.4.Bakara, 151
4. Güzel Ahlakla İlgili Ayetler
4.1.Furkân, 63-67
4.2.İsrâ, 23-24
Bu ünite sonunda öğrenciler;
1. Ünitede belirtilen ayetlerin meal ve tefsirini anlar.
2. Ünitede belirtilen ayetlerde ele alınan iman, amel ve ahlaka dair temel konuları kavrar.
3. Ünitede belirtilen ayetlerin meal ve yorumunu yapar.
4. Mealini ve yorumunu yaptığı ayetlerden sonuçlar çıkarır.
1. ve 2. kazanım işlenirken 4. ünitede yer alan tefsir kitaplarından yararlanılacaktır.
1. ve 3. kazanımlar işlenirken Kur’an’ı anlama ve yorumlamada temel ilkeler göz önünde bulundurulacaktır.
1. ve 3. kazanımlar işlenirken ayetlerin güncel hayatla ilişkisi kurulacaktır.
10
TEFSİR OKUMALARI DERSİ
IV.
ÜNİTE
ÜNİTE KONULARI
KAZANIMLAR
AÇIKLAMALAR
ÖRNEK TEFSİR METİNLERİ
ÖRNEK TEFSİR METİNLERİ
1. Türkçe Tefsirlerden Örnek Metinler
1.1. Hak Dini Kur’an Dili (Bakara 83, 214)
1.2. İlmin Işığında Asrın Kur’an Tefsiri (Bakara 83, 214)
1.3. Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir (Bakara 83, 214)
1.4. Hakkın Daveti (Bakara 83, 214)
2. Tercüme Tefsirlerden Örnek Metinler
2.1. El-Câmi li Ahkâmi’l- Kur’ân (Âl-i İmrân 104)
2.2. Rûhu’l-Beyân (Âl-i İmrân 104)
2.3. Tefhimü’l-Kur’ân (Âl-i İmrân 104)
2.4. Tefsir-i Kebir (Âl-i İmrân 104)
2.5. Fî Zılâli’l-Kur’ân (Âl-i İmrân 104)
3. Arapça Tefsirlerden Örnek Metinler
3.1. Câmiü’l-Beyân an Te’vili Ayi’l-Kur’ân, (Ahzâb 59)
3.2. Envaru’t-Tenzil ve Esraru’t-Tevil (Ahzâb 59)
3.3. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm (Ahzâb 59)
3.4. Safvetü’t-Tefâsîr (Ahzâb 59)
Bu ünite sonunda öğrenciler;
1. Türkçe tefsir kitaplarını tanır.
2. Türkçeye çevirisi yapılan tefsir kitaplarını bilir.
3. Arapça tefsir kitaplarını tanır.
4. Arapça tefsir metinlerini anlar.
5. Örnek olarak verilen ayetlerin meal ve tefsirini anlar.
1. 2. ve 3. kazanımlar işlenirken tefsir eserlerinin özellikleri ve müfessirleri ile ilgili kısaca bilgi verilecektir. Ayrıca tefsirlerdeki yorum farklılıklarının nedenlerine de kısaca değinilecektir.
Türkçe, tercüme ve Arapça tefsirlerden örnek metinler işlenirken belirtilen ayetler, ilgili ünitede yer alan her bir tefsirle karşılaştırmalı olarak verilecektir.
11
